Controle is goed, vertrouwen nog beter

Controle is goed, vertrouwen nog beter

Controle is goed, vertrouwen nog beter

Over bestuurders en corporate governance

 

Sturen op vertrouwen is antwoord op boekhoudschandalen

De internationale boekhoud- en fraudeschandalen zoals Enron, Worldcom en Ahold zijn niet veroorzaakt door slechte corporate governance zoals vastgelegd in wetten en codes, maar door zonnekoninggedrag van CEO’s, excessieve optiebeloning en irrealistische beloftes aan beleggers. CEO’s hebben zeer verschillend gereageerd op de resulterende corporate governance hausse, variërend van “ik stop ermee”, tot “zeer begrijpelijk, geen probleem”. Commissarissen zijn alerter geworden, CFO’s sterker, accountants banger. Transparantie van topinkomens heeft geleid tot alsmaar verder stijgende beloningen voor CEO’s. De toegenomen focus op control en risicobeheersing verkleint misschien de kans op ongelukken, maar het motiveert niet en tast ondernemerschap aan. Prestatiebeloning is niet het antwoord om mensen harder te laten lopen en in de gewenste richting. Sturen op vertrouwen, door mensen meer beslissingsruimte te geven en succeservaringen te creëren, motiveert wèl en verhoogt de productiviteit. Meer control(e), dus des te meer vertrouwen.

Dit zijn de belangrijkste conclusies van Prof. dr. Kees Cools RA, Executive Advisor bij The Boston Consulting Group en hoogleraar corporate finance aan de Rijksuniversiteit Groningen in een studie naar de oorzaken en gevolgen van de recente corporate governance hausse. Cools heeft in opdracht van Stichting Management Studies onderzoek gedaan naar de oorzaken van de 25 grootste recente boekhoudschandalen, gesprekken gevoerd met ruim vijftig CEO’s, commissarissen en divisiedirecteuren van AEX en Midkap fondsen en enquêtes onder 36.000 werknemers geanalyseerd.

Regels; effectiviteit en bijeffecten

Corporate governance problemen zijn niet nieuw. Al bij de VOC, 400 jaar geleden, was er grote onvrede over transparantie, zeggenschap van aandeelhouders en beloning van het management. Telkens weer, ook na de financiële schandalen van de afgelopen jaren, werden de problemen beantwoord met nieuwe wetten en codes die de relatie tussen bestuurders, commissarissen en aandeelhouders probeerden te regelen en eisen stellen aan verantwoording, transparantie en risicobeheersing. In deze studie zijn effectiviteit en bijeffecten van deze regels onderzocht.

Slechte corporate governance blijkt niet de oorzaak van de boekhoudschandalen. Gemiddeld scoorden de 25 frauderende ondernemingen even hoog als 25 collega-ondernemingen op kenmerken van goede corporate governance zoals ook gemeten in corporate governance scores en codes. Wel hadden hun CEO’s de reputatie van een ware superster, was de waarde van hun aandelen- en optiepakketten acht keer groter dan die van hun 25 collega CEO’s en waren hun groeidoelstellingen 250% hoger dan die van hun peers. Kiene investeerders zagen de problemen wel aankomen: in het jaar voorafgaand aan de bekendmaking van het schandaal was in totaal reeds 40% van de beurswaarde van de frauderende ondernemingen verdwenen.

Wie vertrouwen zaait oogst

De interviews met de CEO’s, commissarissen en divisiedirecteuren geven aan dat mogelijke nadelen van de corporate governance wetten (Sarbanes-Oxley) en Codes (Tabaksblat) zoals bureaucratie, risicomijdend gedrag en vinkgedrag met enige moeite goed zijn te ondervangen. Voordelen van de sterk toegenomen aandacht voor corporate governance zijn betere risicobeheersing en heldere standaarden voor verantwoording, onafhankelijkheid en transparantie. De luidere roep om onafhankelijk toezicht maakt commissarissen alerter. De toegenomen aandacht voor control en risicobeheersing maakt CFO’s belangrijker en enkele debacles van accountants heeft hen banger gemaakt. Een van de duidelijke nadelen is dat de openbaarheid van topsalarissen leidt tot een sterk opdrijvende werking van topinkomens, die geen doel dient. Bovendien, de sterke nadruk op control en risicobeheersing blijkt schadelijk te zijn voor motivatie en ondernemerschap.

In theorie is prestatiebeloning een instrument om medewerkers te motiveren. In de praktijk werken financiële prikkels veelal niet goed, omdat de aandacht wordt verengd tot een beperkt aantal prestatiemaatstaven en bovendien lokken variabele beloning en targets gaming en fraude uit. Sturen op vertrouwen is wèl het antwoord op toegenomen control en risicobeheersing, zo blijkt uit een analyse van 36.000 werknemersenquêtes. Sturen op vertrouwen betekent mensen meer beslissingsruimte geven en ondernemerschap stimuleren, gepaard met een beperkt aantal waarden en gedragsregels die onverbiddelijk zijn. Wie durft te vertrouwen, verwerft gezag. Wie gezag heeft, krijgt vertrouwen. Dus wie vertrouwen zaait, vertrouwen oogst. Sturen op vertrouwen en op zoek gaan naar succeservaringen, motiveert wèl en creëert waarde. Meer control(e), dus des te meer vertrouwen.

SCHRIJVER: Kees Cools
ISBN: 978 90 232 4176 8
AAR: 2005

 

 

Publicaties & Uitgaves

SMS heeft een lange historie: in juni van dit 2023 bestaan we 56 jaar. De stichting is ontstaan uit de behoefte van het toenmalige VNO aan wetenschappelijk praktijkonderzoek naar arbeidsverhoudingen. De gedachte was dat dit behulpzaam zou zijn bij de cao-onderhandelingen met de vakbonden. Inmiddels zijn we actief op een breder terrein. HR-vraagstukken zijn nog steeds een belangrijk onderwerp, maar onderzoeken gaan bijvoorbeeld ook over kunstmatige intelligentie, circulaire verdienmodellen en sociaal ondernemen. Ieder jaar lopen er een of twee onderzoeken en ronden we er ook een of twee af. De uitkomsten publiceren we in een Nederlands- en Engelstalig (e-)boek. We willen de opgedane kennis en inzichten namelijk breed verspreidenAlle onderzoeken die zijn verricht worden afgesloten met de uitgave van een boek met alle bevindingen. Inmiddels is dit uitgegroeid tot een uitgebreid bibliotheek. 

Beleidsbepalende publicaties

In de afgelopen decennia waren ‘centralisatie en decentralisatie van besturing en organisatie’, ‘flexibilisering van bedrijfsprocessen en arbeidsinzet’ en ‘veranderingen in de arbeidspopulatie’ actuele onderzoeksthema’s. Verschillende publicaties hebben grote invloed gehad op het beleid en de ontwikkelingen in het Nederlandse bedrijfsleven.

Een deel van de boeken kunt u downloaden als pdf, de overige titels zijn via de link te bestellen.